Праваабаронца нязгодны з аўтарам публікацыі - пракурорам Віцебскай вобласці Вадзімам Сушчынскім, які апраўдвае абмежаванні уладаў пры правядзенні масавых мерапрыемстваў і ўдзеле ў іх грамадзян нормамі дзейнага заканадаўства.
Павел Левінаў звярнуўся ў Віцебскі абласны выканаўчы камітэт з прапановай прыбраць публікацыю з сайту гэтага дзяржоргану пад назвай «Пракуратура нагадвае: невыкананне ўстаноўленых заканадаўствам патрабаванняў да правядзення масавых мерапрыемстваў прыводзіць да адказнасці».
Праваабаронца піша ў звароце, што пракурор імкнецца максімальна запалохаць жыхароў Віцебскага рэгіёну з мэтай прымусіць іх адмовіцца ўдзельнічаць у масавых пратэставых акцыях.
«Замест таго, каб палохаць грамадзян санкцыямі адміністрацыйнага і крымінальнага кодэксаў Рэспублікі Беларусь, пракурору трэба было б растлумачыць грамадзянам іх грамадзянскія і палітычныя правы», - лічыць Павел Левінаў.
Ён нагадвае ўладам, што, згодна з Канстытуцыяй Рэспублікі Беларусь, чалавек, яго правы, свабоды і гарантыі іх рэалізацыі з'яўляюцца найвышэйшай каштоўнасцю і мэтай грамадства і дзяржавы, што вызначае змест палітычных, эканамічных, сацыяльных і прававых адносін, якія ўсталёўваюцца і ахоўваюцца Канстытуцыяй. Прызнанне чалавека і яго годнасці, роўных і неад'емных правоў служыць асновай свабоды, справядлiвасцi i ўсеагульнага мiру. Гэта знайшло замацаванне ва Ўсеагульнай дэкларацыі правоў чалавека і Міжнародным пакце аб грамадзянскіх і палітычных правах.
У Канстытуцыі вызначаны і такія каштоўнасці, як дэмакратычная сацыяльная прававая дзяржава, дэмакратыя, вяршэнства права, справядлівасць і роўнасць, парламентарызм, якія знаходзяцца ў сістэмнай узаемасувязі і патрабуюць забеспячэння неабходнага балансу ў працэсе дэмакратычнага развіцця грамадства і дзяржавы.
Праваабаронца перакананы, што, абвяшчаючы сябе дэмакратычнай прававой дзяржавай, Беларусь павінна прытрымлівацца добраахвотна прынятым на сябе ў рамках міжнародных пагадненняў абавязацельствам, што пацвярджаецца палажэннямі Венскай канвенцыі аб праве міжнародных дамоваў, у сілу якіх кожная дзяржава валодае праваздольнасцю заключаць дагаворы, абавязковасць якіх для яго немагчымая без выразы адпаведнага згоды (артыкулы 6 і 11), кожны дагавор абавязковы для яго ўдзельнікаў і павінен імі добрасумленна выконвацца (артыкул 26), пры гэтым удзельнік не можа спасылацца на палажэнні свайго ўнутранага права ў якасці апраўдання для невыканання ім дагавора (артыкул 27).
У артыкуле 8 Канстытуцыі замацавана палажэнне, згодна з якім Рэспубліка Беларусь прызнае прыярытэт агульнапрызнаных прынцыпаў міжнароднага права і забяспечвае адпаведнасць ім заканадаўства.
Левінаў нагадвае ўладам пра тое, што Рэспублікай Беларусь 05 кастрычніка 1973 ратыфікаваны і ўступіў для яе 23 сакавіка 1976 ў сілу Пакт.
Артыкул 19 Пакта гарантуе кожнаму чалавеку права на свабоднае выказванне свайго меркавання. Гэта права ўключае свабоду распаўсюджваць усялякага роду інфармацыю і ідэі, незалежна ад дзяржаўных межаў, вусна, пісьмова ці праз друк альбо мастацкіх формаў выражэння ці іншымі спосабамі па свайму выбару.
Артыкул 21 Пакта гарантуе кожнаму чалавеку права на мірныя сходы.
Карыстанне гэтымі правамі не падлягаюць ніякім абмежаванням, акрамя тых, якія накладаюцца ў адпаведнасці з законам і якія неабходныя ў дэмакратычным грамадстве ў інтарэсах дзяржаўнай ці грамадскай бяспекі, грамадскага парадку, аховы здароўя і маральнасці насельніцтва ці абароны правоў і свабодаў іншых асобаў.
Паўтарае патрабаванні Пакта артыкул 33 Канстытуцыі: «Кожнаму гарантуецца свабода меркаванняў, перакананняў і іх свабоднае выказванне».
Артыкул 23 Канстытуцыі нашай краіны дапускае агульнае абмежаванне правоў і свабод асобы, толькі ў выпадках, прадугледжаных законам, у інтарэсах нацыянальнай бяспекі, грамадскага парадку, абароны маральнасці, здароўя насельніцтва, правоў і свабодаў іншых асобаў. Прыпынена ажыццяўленне канстытуцыйных правоў і свабод асобы можа быць толькі ва ўмовах надзвычайнага або ваеннага становiшча ў парадку i межах, вызначаных Канстытуцыяй і законам (артыкул 63).
Правы грамадзян на мірныя сходы і выказы меркавання - найважнейшыя палітычныя правы.
Згодна з артыкулам 36 Закона Рэспублікі Беларусь "Аб міжнародных дамовах Рэспублікі Беларусь», мiжнародныя дагаворы Рэспублiкi Беларусь падлягаюць добрасумленнаму выкананню у адпаведнасці з міжнародным правам. Нормы права, якія змяшчаюцца ў мiжнародных дагаворах Рэспублiкi Беларусь, падлягаюць непасрэднаму прымяненню.
Рэспубліка Беларусь, стаўшы ўдзельнікам Пакта, узяла на сябе абавязацельства ў адпаведнасці з часткай 1 артыкула 2, выконваць і забяспечваць усе замацаваныя ў ім правы.
Частка 1 артыкула 5 Пакту вызначае, што нішто не можа тлумачыцца як якое азначае, што якая-небудзь дзяржава, якая-небудзь група ці якая-небудзь асоба, мае права займацца якой бы там ні было дзейнасцю або ўчыняць якія б то ні было дзеянні, накіраваныя на знішчэнне любых правоў або свабод, прадугледжаных Пактам.
У адпаведнасці з Пактам для назірання і кантролю за выкананнем абавязацельстваў, прынятых на сябе дзяржавамі - удзельнікамі дадзенага міжнароднага дагавора (артыкулы 28, 40 і 41) утвораны Камітэт па правах чалавека.
Згодна з Факультатыўным пратаколе да Міжнароднага пакту аб грамадзянскіх і палітычных правах дзяржава - удзельнік Пакту, якое становіцца ўдзельнікам названага Пратакола (ратыфікаваны Рэспублікай Беларусь 10 студзеня 1992 і ўступіў для яе ў сілу 30 снежня 1992), прызнае кампетэнцыю Камітэта па правах чалавека прымаць і разглядаць пісьмовыя паведамленні ад падлягаюць яго юрысдыкцыі асоб, якія сцвярджаюць, што яны з'яўляюцца ахвярамі парушэння дадзенай дзяржавай-удзельніцай якога-небудзь з правоў, выкладзеных у Пакце.
Камітэт ААН у Рашэннях ў дачыненні да Беларусі неаднаразова прызнаваў парушэнне права на свабоду мірных сходаў і выказваў меркаванні і абавязваў Рэспубліку Беларусь прыняць усе неабходныя меры для прадухілення падобных парушэнняў у будучыні.
Еўрапейская камісія за дэмакратыю праз права (Венецыянская камісія) і Бюро па дэмакратычных інстытутах і правах чалавека АБСЕ (АБСЕ / БДІПЧ) у 2012 прынялі сумеснае заключэнне «Аб законе аб масавых мерапрыемствах Рэспублікі Беларусь», у якім правялі аналіз адпаведнасці Закона "Аб масавых мерапрыемствах у Рэспубліцы Беларусь міжнародным стандартам у галіне правоў чалавека, у якім пазначана: «Беларусь у адпаведнасці з міжнародна-прававым абавязацельствам павінна паважаць і абараняць фундаментальныя правы на свабоду сходаў і на свабоду выказвання меркаванняў. Права на арганізацыю і ўдзел у мірных сходах з'яўляецца асноўнай свабодай і краевугольным каменем свабоды палітычных і іншых пунктаў гледжання ў дэмакратычным грамадстве.
Нацыянальнае заканадаўства, якое рэгулюе свабоду сходаў, павінна дакладна сфармуляваць і ўвасабляць у жыццё асноўныя прынцыпы, якія прымяняюцца для ажыццяўлення гэтага права, якімі з'яўляюцца: прэзумпцыя на карысць правядзення сходаў, пазітыўнае абавязацельства дзяржавы абараняць мірныя сходы, а таксама прынцыпы законнасці, суразмернасці, ня дыскрымінацыі і добрага кіравання».
У заўвагі агульнага парадку №34 Камітэт ААН указаў, што свабода выказвання меркаванняў мае важнае значэнне для любога грамадства і з'яўляецца асновай для любога вольнага і дэмакратычнага грамадства.
Любое абмежаванне свабоды выказвання меркаванняў не павінна быць празмерна шырокім па свайму характару, гэта значыць яно павінна быць найменш дакучлівым сярод мер, якія могуць забяспечыць адпаведную ахоўную функцыю, і павінна быць прапарцыйна інтарэсам, якія падлягаюць абароне.
Заўвагі агульнага парадку №37 Камітэта ААН па правах чалавека абвяшчаюць: Калі ўдзельнікі сходу паводзяць сябе мірна, то той факт, што яго арганізатары і ўдзельнікі не выканалі асобныя ўнутраныя прававыя патрабаванні да правядзення сходу, сам па сабе не выводзіць удзельнікаў з сферы абароны, прадугледжанай артыкулам 21 Пакта, а стыхійныя сходы, як правіла якія ўяўляюць сабой непасрэдную рэакцыю на бягучыя падзеі, у роўнай ступені абаронены артыкулам 21.
Найважнейшымі складнікамі асноў канстытуцыйнага ладу і ў той жа час фундаментальнымі канстытуцыйнымі каштоўнасцямі з'яўляюцца правы і свабоды чалавека. Гарантыі іх рэалізацыі і забеспячэння ўяўляюць сабой найважнейшую канстытуцыйную мэта, а таксама абавязак дзяржавы.
Але на практыцы, пракурор вобласці імкнуцца запалохаць грамадзян, каб яны забыліся пра свае правы на мірны пратэст і не імкнуліся да рэалізацыі правоў на мірныя сходы і свабоду выказвання меркавання.
Дадзеная выснова пацвярджаецца тым, што на працягу дзесяцігоддзя ў Віцебскай вобласці не было дадзена ні воднага! дазволу на правядзенне масавага мерапрыемства (нават у колькасці аднаго чалавека і працягласцю ў адну секунду), адсутнасць пратэстаў пракурораў на пастановы па справах аб адміністрацыйных правапарушэннях за рэалізацыю права на мірны сход і свабоднае выказванне меркавання, а таксама масу афіцыйных папярэджанняў аб недапушчальнасці рэалізоўваць правы, гарантаваныя артыкуламі 19 і 21 Пакта.
Часцяком грамадзян за рэалізацыю правоў затрымлівалі і затрымліваюць на тэрмін да 72 гадзін да суда, а суды іх пазбаўляюць волі.
«Ці правамерна гэта?» - задае праваабаронца свайму візаві рытарычнае пытанне і дазваляе сабе на яго адказаць.
Артыкул 9 Пакту прызнае і абараняе асабістую свабоду.
Пад асабістай свабодай разумеецца свабода чалавека ад таго, каб быць падвергнутым фізічнай ізаляцыі.
Пазбаўленне асабістай свабоды мяркуе, што яно мае месца пры адсутнасці вольнага згоды асобы.
У заўвагі агульнага парадку №35 Камітэт ААН па правах чалавека паказаў, што адвольнымі з'яўляюцца арышт або ўтрыманне пад вартай у пакаранне за законнае ажыццяўленне правоў, гарантаваных ў адпаведнасці з Пактам, уключаючы права на свабоду меркаванняў і іх свабоднае выказванне (артыкул 19) і свабоду сходаў (артыкул 21).
Зыходзячы з палажэнняў часткі 3 артыкула 9 Пакта, кожнае арыштаваная асоба ў тэрміновым парадку дастаўляецца да суддзі ці да іншай службовай асобе, якой належыць па законе права ажыццяўляць судовую ўладу, а ўтрыманне пад вартай асоб, якія чакаюць судовага разбору, не павінна быць агульным правілам.
Камітэт ААН па правах чалавека ў заўваг агульнага парадку №35 паказаў, што значэнне слоў «у тэрміновым парадку», як правіла, азначае на працягу 48 гадзін, а любая затрымка звыш 48 гадзін павінна насіць асабліва выключны характар і апраўдвацца канкрэтнымі абставінамі.
Грамадзян часцяком неапраўдана ўтрымліваюць без дастаўлення да суддзі на працягу 48 гадзін пасля затрымання, а суды не даюць належную ацэнку такім дзеянням і рашэнням супрацоўнікаў міліцыі.
Такім чынам, затрыманне да суда, непрадстаўленне да суддзі на працягу 48-мі гадзін пасля затрымання, пазбаўленне волі ў пакаранне за рэалізацыю права на свабоднае выказванне меркавання, ёсць не што іншае, як ухіленне ўладаў ад узятых абавязацельстваў па недапушчальнасці здзяйсняць дзеянні, накіраваныя на знішчэнне правоў і свабод, прадугледжаных Пактам.
У канцы свайго звароту да ўладаў, праваабаронца падкрэсліў, што рэалізацыя права на мірныя сходы і свабоду выказвання меркавання, у тым ліку, з выкарыстаннем незабароненыя сімволікі, нават у выпадку невыканання патрабаванняў заканадаўства аб масавых мерапрыемствах, не выводзіць ўдзельнікаў мірнага сходу з сферы абароны, прадугледжанай артыкулам 21 Пакта. Выклаўшы свае довады на аргументы візаві, сп. Левінаў настойліва прапануе абласным уладам зняць публікацыю пракурора Сушчынскага з сайта Віцаблвыканкама і праінфармаваць праваабаронцы аб прынятым рашэнні.
Падрыхтаваў Міхась Пісараў