Чаму яго варта выключыць?
Артыкул 411 КК супярэчыць пункту 7 артыкула 14 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах (ратыфікаванага і Беларуссю), у якім гаворыцца: "Ніхто не павінен быць паўторна судзімы або пакараны за злачынства, за якое ён ужо быў канчаткова асуджаны або апраўданы ў адпаведнасці з законам і крымінальна-працэсуальным правам кожнай краіны". Сутнасць абвінавачвання, прадугледжанага артыкулам 411 Крымінальнага кодэкса, з'яўляецца адной з нямногіх нормаў беларускага заканадаўства, дзе крымінальная адказнасць напрамую залежыць ад дысцыплінарнай адказнасці, то бок з'яўляецца дысцыплінарнай правінай. Між тым існуе агульная тэндэнцыя адмовы нават ад адміністрацыйнага стрымання ў якасці ўмовы крымінальнай адказнасці. Сапраўды, адміністрацыйнае правапарушэнне, і тым больш дысцыплінарнае, не становіцца злачынствам з уласцівымі яму прыкметамі злачынства, асноўным з якіх з'яўляецца грамадская небяспека, нават у выпадку яго паўтарэння. Крымінальнае заканадаўства Беларусі не ўтрымлівае вычарпальнага пераліку правапарушэнняў, якія могуць пацягнуць за сабой дысцыплінарную адказнасць: за парушэнне ўстаноўленага парадку адбыцця пакарання да асуджаных могуць быць ужытыя разнастайныя меры ўздзеяння. У законе не пазначана грамадская небяспека такіх парушэнняў.
Пакаранні па артыкуле 411 накладаюцца судом на падставе рашэнняў, прынятых у турмах і папраўчых калоніях супрацоўнікамі органаў унутраных спраў. Гэта правакуе практыку адвольнага і часцяком несуразмернага судовага пераследу ў адносінах да цяжару правапарушэння; гэтыя недахопы не могуць быць ліквідаваны нават з ужываннем абскарджання спагнанняў. Цяпер адзіным відам пакарання за здзяйсненне злачынства, прадугледжанага артыкулам 411 КК (хоць і аднесенага да катэгорыі злачынстваў, якія не ўяўляюць вялікай грамадскай небяспекі), з'яўляецца пазбаўленне волі, а гэта супярэчыць прынцыпам крымінальнага права і крымінальнай адказнасці — справядлівасці і гуманізму. Пры гэтым нават за больш цяжкія злачынствы, учыненыя асобамі, асуджанымі да пазбаўлення волі (хуліганства, крадзеж, разбой, прычыненне менш цяжкіх цялесных пашкоджанняў) прадугледжваецца прызначэнне больш мяккага пакарання: штрафу, прымусовых работ або абмежавання волі.
На каго ўплывае артыкул 411 КК?
Права на асабістую свабоду і права не быць судзімым або пакараным двойчы замацаваны ў шматлікіх міжнародных дакументах па правах чалавека, уключаючы артыкулы 9 і 14 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах. 411 КК за тыя ж правапарушэнні, за якія асуджаныя ўжо пакараныя ў дысцыплінарным парадку, парушае вядомы прынцып non bis in idem, які азначае, што ніхто не павінен быць пакараны двойчы за адно дзеянне. Гэты прынцып замацаваны ў Крымінальным кодэксе Беларусі. А практыка пакарання паводле артыкула 411 КК парушае права на асабістую свабоду.
Артыкул 411 КК часта выкарыстоўваецца для прыцягнення да адказнасці і ўзмацнення ціску на палітвязняў. Парушэнні, пералічаныя ў артыкуле 411, караюцца ў пазасудовым парадку службовымі асобамі месцаў пазбаўлення волі і папраўчых калоній – супрацоўнікамі органаў унутраных спраў. Гэта спараджае практыку адвольнага і выбарачнага прымянення артыкула 411 — напрыклад, у дачыненні да нелаяльных асуджаных або для пераследу палітычных матываў уладаў. На неабходнасць адмены артыкула 411 КК наводзіць дысцыплінарная прадузятасць, якая кажа, што гэта асоба (1) за парушэнне рэжыму адбыцця пакарання (2) падвяргалася (3) на працягу года дысцыплінарнаму спагнанню (4) у выглядзе пераводу ў: памяшканне камернага тыпу, спецыялізаваную палату, адзіночную камеру або пераводзілася ў турму.
Злачынства не з'яўляецца сумай розных дысцыплінарных правін. Аднак пакаранне па артыкуле 411 прызначаецца за правапарушэнні, якія ўжо караюцца ў дысцыплінарным парадку. У дадзеным выпадку пазбаўленне волі (што з'яўляецца адзіным відам пакарання, прадугледжаных артыкулам 411) супярэчыць прынцыпам крымінальнага права і крымінальнай адказнасці — справядлівасці і гуманізму.