Беларускія чыноўнікі ў канцы жніўня абмеркавалі магчымасць узмацнення жорсткасці закона ў дачыненні да людзей, якія маюць залежнасць ад алкаголю. У прыватнасці, Міністэрства ўнутраных спраў прапанавала “адрэгуляваць” сістэму накіравання людзей у лячэбна-працоўныя прафілакторыі.

У СССР у лячэбна-працоўныя прафілакторыі накіроўвалася толькі адна катэгорыя людзей — непасрэдна тыя, хто пакутаваў ад алкагольнай або наркатычнай залежнасці.

З атрыманнем незалежнасці Беларусі існаванне ЛПП рэгулявалася законам, прынятым у 1991 годзе. Ён меў характэрнае назва: “Аб мерах прымусовага ўздзеяння ў дачыненні да хранічных алкаголікаў і наркаманаў, якія сістэматычна парушаюць грамадскі парадак або правы іншых асобаў”.

У 2008 годзе ў беларускім заканадаўстве узнікае катэгорыя “абавязаных асоб”. Яны таксама пачалі трапляць у ЛПП у выпадку наяўнасці ў іх алкагольнай або наркатычнай залежнасці.

“Абавязаныя асобы” — гэта людзі, якіх дзяржава пазбавіла бацькоўскіх правоў. Іх дзеці пры гэтым змяшчаюцца на дзяржаўнае забеспячэнне — а бацькі становяцца “абавязанымі” дзяржаве кампенсаваць выдаткі на дзяцей. У выпадку парушэння “абавязанымі асобамі” працоўнай дысцыпліны на іх можа быць накладзеная адміністрацыйная адказнасць.

Аднак у 2010 годзе ўмовы накіравання “абавязаных асоб” у ЛПП спрасцілі. Такія людзі атрымалі магчымасць трапіць у ЛПП ужо без наяўнасці ў іх залежнасцяў ад алкаголю і псіхаактыўных рэчываў. Усё гэта — дзякуючы Закону “Аб парадку і ўмовах накіравання грамадзян у лячэбна-працоўныя прафілакторыі і ўмовах знаходжання ў іх”, які дзейнічае і дагэтуль.

Далей, змены ў Закон, унесеныя 30 снежня 2021 года, увялі трэцюю катэгорыю грамадзян, якая можа накіроўвацца ў ЛПП — гэта “дармаеды”. Для гэтага ім дастаткова здзейсніць толькі адно правапарушэнне і мець дыягназ аб залежнасці.

Такім чынам, калі ў СССР у ЛПП накіроўвалася толькі адна катэгорыя людзей (тыя, хто меў алкагольныя залежнасці), то ў сучаснай Беларусі такіх катэгорый ужо тры (далей — фармулёўкі з дзеючага закона):

людзі, якіяпакутуюць залежнасцю і якія здзейснілі не менш трох адміністрацыйных правапарушэнняў у стане ап'янення на працягу года, былі папярэджаны аб магчымасці накіравання ў ЛПП і зноў здзейснілі такое правапарушэнне;

“абавязаныя асобы”, якія двойчы на працягу года парушылі працоўную дысцыпліну па прычыне ўжывання алкагольных напояў або псіхаактыўных рэчываў, былі папярэджаны аб магчымасці накіравання ў ЛПП і зноў здзейснілі такое парушэнне;

працаздольныя непрацуючыя грамадзяне, якія вядуць “асацыяльны лад жыцця”, якія былі прызнаныя такімі і папярэджаны аб магчымасці накіравання ў лячэбна-працоўныя прафілакторыі і на працягу года пасля дадзенага папярэджання прыцягваліся да адміністрацыйнай адказнасці за здзяйсненне правапарушэння ў нецвярозым стане.

Вышэйзгаданы закон, прыняты ў 2010 годзе, унёс у сістэму ЛПП яшчэ адзін істотны момант. Калі да моманту зменаў у заканадаўстве ўсталёўвалася, што людзі з хранічным алкагалізмам і наркаманіяй “абавязаны праходзіць лячэнне ў лячэбна-прафілактычных установах органаў аховы здароўя”, то ў 2010-м годзе з'яўляецца новая фармулёўка: лячэбна-працоўны прафілакторый — гэта арганізацыя, “якая ўваходзіць у сістэму органаў унутраных спраў”.

Пераход ЛПП у вядзенне Дэпартамента выканання пакарання Міністэрства ўнутраных спраў (ДВП МУС, па-руску — ДИН МВД) вызначыла іх асаблівасць. Праваабаронцы называюць лячэбна-працоўныя прафілакторыі не інакш як "месцамі пазбаўлення волі”, а змешчаных там людзей — “зняволенымі”. Бо набор абмежаванняў да людзей, якія ўтрымліваюцца ў ЛПП, нагадвае ўмовы ўтрымання ў папраўчай калоніі:

людзям, змешчаным ў ЛПП, забаронена выходзіць за межы тэрыторыі,

яны абавязаны выконваць указанні адміністрацыі пад страхам дысцыплінарных спагнанняў і падаўжэння тэрміну ўтрымання;

вызваленне з ЛПП не ставіцца ў залежнасць ад медыцынскіх паказанняў і дасягнення ўстойлівай рэмісіі або лячэння;

зняволеныя прымусова прыцягваюцца да аплачваемага працы, які яны самі не могуць выбіраць.

Тэрміны знаходжання «на лячэнні» у ЛПП даволі працяглыя: ад аднаго да двух з паловай гадоў. Гэта падобна на крымінальныя тэрміны — а іх людзі атрымліваюць за ўчыненне злачынстваў. Аднак людзі, якія трапляюць у ЛПП, злачынстваў не здзяйснялі, а за свае адміністрацыйныя правапарушэнні яны раней ужо панеслі адказнасць, альбо зусім не здзяйснялі ніякіх адміністрацыйных правапарушэнняў.

Акрамя прынцыповых пярэчанняў самому факту існавання гэтага інстытута ёсць шмат праблем, якія падкрэсліваюць немагчымасць далейшага існавання ЛПП: гэта неэфектыўнасць лячэння (ёсць і шматлікія звесткі аб фактычнай адсутнасці такога), няўстойлівы характар дасягнутых эфектаў (вялікі працэнт рэцыдыву), нізкая матывацыя да працы з прычыны яго часта некваліфікаванага характару і нізкай аплаты, далейшая стыгматызацыя асуджанага.