Ніжэй прыведзены поўны тэкст каментара, у якім адлюстраваная пазіцыі дзяржавы. Падаем яго тут, каб чытачы самастойна змаглі ацаніць аргументацыю і доказную базу афіцыйнай пазіцыі адносна парушаных правоў на свабоду слова і свабоду мірных сходаў.

Інфармацыя кампетэнтных органаў Рэспублікі Беларусь у сувязі з паведамленнямі ў Камітэт ААН па правах чалавека, зарэгістраванымі пад нумарамі 3745/2020, 3746/2020, 3747/2020, 3748/2020, 3749/2020, 3753/2020.

 1. Паведамленне 3745/2020 ад 27 лютага 2020 г.

Суд Чыгуначнага раёну г. Віцебску пастановай ад 21 студзеня 2020 г. прызнаў Е. В. Янушковскую вінаватай у парушэнні ўстаноўленага парадку правядзення масавага мерапрыемства. На падставе часткі 1 артыкулу 23.34 Кодэксу Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях (далей - КаАП), яна падвергнутая адміністрацыйнаму спагнанню ў выглядзе штрафу ў памеры 25 базавых велічынь, што на момант вынясення пастановы складала 675 рублёў.

Парадак абскарджання не ўступіў у законную сілу пастановы па справе аб адміністрацыйным правапарушэнні усталяваны артыкуламі 12.1 - 12.3 Працэсуальна-выканаўчага кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях (далей – ПВКаАП).

Віцебскі абласны суд па скарзе Е. В. Янушковской праверыў законнасць і абгрунтаванасць, які не ўступіў у законную сілу пастановы суда Чыгуначнага раёна г. Віцебска ад 21 студзеня 2020 г. Пастановай Віцебскага абласнога суда ад 12 лютага 2020 г. пастанову суда Чыгуначнага раёна г. Віцебска ад 21 студзеня 2020 г. пакінута без змены, а скарга Е. В. Янушковской – без задавальнення.

Такім чынам, пастанова суда Чыгуначнага раёна г. Віцебска ад 21 студзеня 2020 г. у дачыненні да Я. В. Янушкоўскай уступіла ў законную сілу 12 лютага 2020 г.

2. Паведамленне 3746/2020 ад 19 сакавіка 2020 г.

Суд Віцебскага раёна Віцебскай вобласці ад 23 студзеня 2020 г. прызнаў Я. В. Янушкоўскую вінаватай у парушэнні ўстаноўленага парадку правядзення масавага мерапрыемства. На падставе часткі 1 артыкула 23.34 КаАП яна падвергнутая адміністрацыйнаму спагнанню ў выглядзе штрафу ў памеры 25 базавых велічынь, што на момант вынясення пастановы складала 675 рублёў.

Законнасьць і абгрунтаванасьць пастановы суду Віцебскага раёну Віцебскай вобласьці ад 23 студзеня 2020 г. па скарзе Е. В. Янушкоўскай праверыў Віцебскі абласны суд. Пастановай Віцебскага абласнога суда ад 19 лютага 2020 г. пастанову суда Віцебскага раёна Віцебскай вобласці ад 23 студзеня 2020 г. пакінута без змены, а скарга Е. В. Янушковской – без задавальнення.

Такім чынам, пастанова суда Віцебскага раёна Віцебскай вобласці ад 23 студзеня 2020 г. у дачыненні да Я. В. Янушкоўскай уступіла ў законную сілу 19 лютага 2020 г.

3. Паведамленне 3747/2020 ад 27 красавіка 2020 г.

Суд Цэнтральнага раёна г. Мінска пастановай ад 9 студзеня 2020 г. прызнаў Я. В. Янушкоўскую вінаватай у парушэнні ўстаноўленага парадку правядзення масавага мерапрыемства. На падставе часткі 1 артыкула 23.34 КаАП яна падвергнутая адміністрацыйнаму спагнанню ў выглядзе штрафу ў памеры 30 базавых велічынь, што на момант вынясення пастановы складала 810 рублёў.

Законнасць і абгрунтаванасць пастановы суда Цэнтральнага раёна г. Мінска, які не ўступіў у законную сілу, ад 9 студзеня 2020 г. па скарзе Я. В. Янушкоўскай правераны ў Мінскім гарадскім судзе. Пастановай Мінскага гарадскога суда ад 28 лютага 2020 г. пастанова суда Цэнтральнага раёна г. Мінска ад 9 студзеня 2020 г. пакінута без змены, а скарга Я. В. Янушкоўскай – без задавальнення.

Такім чынам, пастанова суда Цэнтральнага раёна г. Мінска ад 9 студзеня 2020 г. у дачыненні да Я. В. Янушкоўскай уступіла ў законную сілу 28 лютага 2020 г.

4. Паведамленне 3748/2020 ад 29 красавіка 2020 г.

Суд Цэнтральнага раёна г. Мінска пастановай ад 9 студзеня 2020 г. прызнаў Я. В. Янушкоўскую вінаватай у парушэнні ўстаноўленага парадку правядзення масавага мерапрыемства. На падставе часткі 1 артыкула 23.34 КаАП яна падвергнутая адміністрацыйнаму спагнанню ў выглядзе штрафу ў памеры 30 базавых велічынь, што на момант вынясення пастановы складала 810 рублёў.

Законнасць і абгрунтаванасць пастановы суда Цэнтральнага раёна г. Мінска, які не ўступіў у законную сілу, ад 9 студзеня 2020 г. па скарзе Я. В. Янушкоўскай правераны ў Мінскім гарадскім судзе. Пастановай Мінскага гарадскога суда ад 28 лютага 2020 г. пастанова суда Цэнтральнага раёна г. Мінска ад 9 студзеня 2020 г. пакінута без змены, а скарга Я. В. Янушкоўскай – без задавальнення.

Такім чынам, пастанова суда Цэнтральнага раёна г. Мінска ад 9 студзеня 2020 г. у дачыненні да Я. В. Янушкоўскай уступіла ў законную сілу 28 лютага 2020 г.

5. Паведамленне ад 3749/2020 31 сакавіка 2020 г.

Суд Віцебскага раёна Віцебскай вобласці пастановай ад 24 студзеня 2020 г. прызнаў Я. В. Янушкоўскую вінаватай у парушэнні ўстаноўленага парадку правядзення масавага мерапрыемства. На падставе часткі 1 артыкула 23.34 КаАП яна падвергнутая адміністрацыйнаму спагнанню ў выглядзе штрафу ў памеры 30 базавых велічынь, што на момант вынясення пастановы складала 810 рублёў.

Законнасць і абгрунтаванасць, які не ўступіў у законную сілу пастановы суда Віцебскага раёна Віцебскай вобласці ад 24 студзеня 2020 г. па скарзе Е. В. Янушковской правераны ў Віцебскім абласным судзе. Пастановай Віцебскага абласнога суда ад 19 лютага 2020 г. пастанову суда Віцебскага раёна Віцебскай вобласці ад 24 студзеня 2020 г. пакінута без змены, а скарга Е. В. Янушковской – без задавальнення.

Такім чынам, пастанова суда Віцебскага раёна Віцебскай вобласці ад 24 студзеня 2020 г. у дачыненні да Я. В. Янушкоўскай уступіла ў законную сілу 19 лютага 2020 г.

6. Паведамленне ад 3753/2020 11 мая 2020 г.

Суда Віцебскага раёна Віцебскай вобласці пастановай ад 18 лютага 2020 г. прызнаў Я. В. Янушкоўскую вінаватай у ажыццяўленні публічных заклікаў да правядзення масавага мерапрыемства з парушэннем устаноўленага парадку яго арганізацыі і правядзення. На падставе часткі 1 артыкула 23.34 КаАП яна падвергнутая адміністрацыйнаму спагнанню ў выглядзе штрафу ў памеры 30 базавых велічынь, што на момант вынясення пастановы складала 810 рублёў.

Законнасць і абгрунтаванасць, які не ўступіў у законную сілу пастановы суда Віцебскага раёна Віцебскай вобласці ад 18 лютага 2020 г. па скарзе Е. В. Янушковской правераны ў Віцебскім абласным судзе. Пастановай Віцебскага абласнога суда ад 11 сакавіка 2020 г. пастанова суда Віцебскага раёна Віцебскай вобласці ад 18 лютага 2020 г. пакінутая без змены, а скарга Е. В. Янушкоўскай – без задавальнення.

Такім чынам, пастанова суда Віцебскага раёна Віцебскай вобласці ад 18 лютага 2020 г. у дачыненні да Я. В. Янушкоўскай уступіла ў законную сілу 11 сакавіка 2020 г.

Магчымасць абскарджання які ўступіў у законную сілу пастановы суда па справе аб адміністрацыйным правапарушэнні асобай, у дачыненні да якога яно вынесена, старшыні вышэйшага суда прадугледжана часткамі 1 і 2 артыкула 12.11 ПВКаАП.

Акрамя таго, згодна з часткай 1 артыкула 12.11 Пвкаап якое ўступіла ў законную сілу пастанову па справе аб адміністрацыйным правапарушэнні можа быць перагледжана па пратэсту пракурора.

У ворганы пракуратуры А. В. Янушковская з скаргамі на якія адбыліся ў дачыненні да яе судовыя пастановы не звярталася, у сувязі з чым іх законнасць не правяралася і не даследавалася.

Пры гэтым часткай 3 артыкула 12.11 ПВКаАП ўсталяваны шасцімесячны тэрмін з дня ўступлення ў законную сілу пастановы па справе аб адміністрацыйным правапарушэнні, на працягу якога можа быць пададзена скарга (прынесены пратэст) на пастанову.

Варта адзначыць, што А. В. Янушкоўская можа рэалізаваць права падаць скаргу на пастановы суда Цэнтральнага раёна г. Мінска ад 9 студзеня 2020 г., пастанову суда Чыгуначнага раёна г. Віцебска ад 21 студзеня 2020 г., пастановы суда Віцебскага раёна Віцебскай вобласці ад 23 студзеня 2020 г., ад 24 студзеня 2020 г. і ад 18 лютага 2020 г. асобам, названым у частцы 1 артыкула 12.11 ПИКоАП, у пэўны часткай 3 артыкула 12.11 ПВКаАП тэрмін.

Аўтарам у паведамленнях у Камітэт ААН па правах чалавека сцвярджаецца, што адмова ад звароту са скаргамі ў органы пракуратуры абумоўленая неэфектыўнасцю пракурорскага нагляду як сродкі прававой абароны.

Падобныя довады незаможныя зыходзячы з наступнага.

Толькі ў 2019 годзе органамі пракуратуры Рэспублікі Беларусь на судовыя пастановы па справах аб адміністрацыйных правапарушэннях прынесены 4061 пратэст, з якіх 3996 задаволены (98,4%).

Прыведзеныя дадзеныя пераканаўча сведчаць аб тым, што пракурорскі нагляд па дадзеным кірунку нагляднай дзейнасці з'яўляецца дастаткова эфектыўным сродкам прававой абароны.

На падставе выкладзенага мяркуем, што заяўнікам не былі вычарпаныя ўсе наяўныя ўнутраныя сродкі прававой абароны, што ў адпаведнасці з артыкулам 2 Факультатыўнага пратаколу да Міжнароднага пакту аб грамадзянскіх і палітычных правах цягне немагчымасць прадстаўлення заяўнікам пісьмовага паведамлення на разгляд Камітэта і прызнанне яго непрымальным (артыкул 3 Факультатыўнага пратаколу).

Довады А. В. Янушкоўскай аб парушэнні пункта 1 артыкула 19 (права на свабоднае выказванне меркавання) і артыкула 21 (права на свабоду мірных сходаў) Пакта таксама не знайшлі свайго пацверджання.

Так, у адпаведнасці з часткамі першай, трэцяй і чацвёртай артыкула 5 Закона Рэспублікі Беларусь ад 30 снежня 1997 года №114-3 «Аб масавых мерапрыемствах у Рэспубліцы Беларусь "(далей - Закон “Аб масавых мерапрыемствах”) заява аб правядзенні масавага мерапрыемства падаецца яго арганізатарам (арганізатарамі) у мясцовы выканаўчы і распарадчы орган, на тэрыторыі якога плануецца правядзенне масавага мерапрыемства, а ў выпадку правядзення масавага мерапрыемства ў г. Мінску – у Мінскі гарадскі выканаўчы камітэт не пазней чым за 15 дзён да мяркуемай даты правядзення масавага мерапрыемства.

Згодна з часткі першай артыкула 6 Закона “Аб масавых мерапрыемствах” кіраўнік мясцовага выканаўчага і распарадчага органа ці яго намеснік абавязаны разгледзець заяву і не пазьней чым за пяць дзён да даты правядзення масавага мерапрыемства ў пісьмовай форме паведаміць яго арганізатару (арганізатарам) аб прынятым рашэнні.

У адпаведнасці часткай другой артыкула 8 Закона “Аб масавых мерапрыемствах” да атрымання дазволу на правядзенне масавага мерапрыемства (падачы паведамлення аб правядзенні масавага мерапрыемства) яго арганізатар (арганізатары), а таксама іншыя асобы не маюць права публічна заклікаць да арганізацыі і правядзення масавага мерапрыемства, у тым ліку аб'яўляць у сродках масавай інфармацыі, глабальнай кампутарнай сеткі Інтэрнэт ці іншых інфармацыйных сетках аб даце, месцы і часе яго правядзення, вырабляць і распаўсюджваць у гэтых мэтах улёткі, плакаты і іншыя матэрыялы.

Звяртаем увагу, што Мінскім гарадскім выканаўчым камітэтам рашэння аб дазволе правядзення 7 снежня, 8 снежня, 20 снежня, 21 снежня, 29 снежня 2019 г. на пл. Кастрычніцкай у г.Мінску, а Віцебскім гарадскім выканаўчым камітэтам 29 снежня 2019 г. на пл. Перамогі ў г. Віцебску мітынгаў, удзельнікам якіх з'яўлялася А. В. Янушкоўская, не прымаліся.

Больш за тое, рашэнні Мінскага гарвыканкама ад 2 чэрвеня 2011 года № 1554 "Аб вызначэнні ў горадзе Мінску месцаў для правядзення масавых мерапрыемстваў" правядзенне масавых мерапрыемстваў у г. Мінску на плошчы Кастрычніцкай не дапускаецца, за выключэннем выпадкаў, калі іх арганізатарамі выступаюць дзяржаўныя органы.

Такім чынам, пастановамі суда Цэнтральнага раёна г. Мінска ад 9 студзеня 2020 г., суда Чыгуначнага раёна г. Віцебска ад 21 студзеня 2020 г., суда Віцебскага раёна Віцебскай вобласці ад 23 студзеня 2020 г., ад 24 студзеня 2020 г. і ад 18 лютага 2020 г. Е. В. Янушкоўская абгрунтавана прызнана вінаватай у здзяйсненні адміністрацыйных правапарушэнняў, прадугледжаных часткай 1 артыкула 23.34 КаАП і якія выявіліся публічным закліку да правядзення 29 снежня 2019 г. мітынгу на пл. Кастрычніцкай у г. Мінску, а таксама ў прыняцці актыўнага ўдзелу 7 снежня, 8 снежня, 20 снежня, 21 снежня, у несанкцыянаваных мітынгах без адпаведнага дазволу Менскага і Віцебскага гарадскіх выканаўчых камітэтаў, з мэтай выказвання пратэсту супраць інтэграцыі Рэспублікі Беларусь і Расейскай Федэрацыі.

Палажэнні, якімі гарантуецца свабода меркаванняў, перакананняў і іх свабоднае выказванне, а таксама свабода сходаў, якія не парушаюць правапарадак і правы іншых грамадзян Рэспублікі Беларусь, замацаваныя адпаведна ў частцы першай артыкула 33 і артыкулу 35 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь (далей - Канстытуцыя).

Як неаднаразова адзначалася рашэннямі Канстытуцыйнага Суда Рэспублікі Беларусь, Закона “Аб масавых мерапрыемствах” адпавядае Канстытуцыі, а ўстаноўленыя абмежаванні правоў і свабод асобы не выключаюцца нормамі міжнародных актаў.

Так, у адпаведнасці з падыходамі, выпрацаванымі ў практыцы Еўрапейскага Суда па правах чалавека, «паведамляльны і нават дазвольны парадак для публічнага мерапрыемства, як правіла, не замахваецца на істоту права, прадугледжанага артыкулам 11 Канвенцыі аб абароне правоў чалавека і асноўных свабод, паколькі мэта дадзенага парадку складаецца ў тым, каб даць уладам магчымасць прыняць разумныя і мэтазгодныя меры для забеспячэння спакойнага правядзення любога сходу, мітынгу ці іншага мерапрыемства палітычнага, культурнага або іншага характару» (пункт 40 пастановы ад 10 ліпеня 2012 года).

Парадак арганізацыі і правядзення масавых мерапрыемстваў вызначаны Законам “Аб масавых мерапрыемствах” у мэтах стварэння ўмоў для рэалізацыі канстытуцыйных правоў і свабод грамадзян, забеспячэння грамадскай бяспекі і парадку пры правядзенні гэтых мерапрыемстваў на вуліцах, плошчах і ў іншых грамадскіх месцах.

Згодна з пунктам 3 артыкула 19 Пакта карыстанне правам на свабоднае выказванне свайго меркавання накладае асаблівыя абавязкі і асаблівую адказнасць. Такім чынам, яно можа быць спалучана з некаторымі абмежаваннямі, якія павінны быць устаноўлены Законам і з'яўляцца неабходнымі для аховы дзяржаўнай бяспекі, грамадскага парадку, здароўя або маральнасці насельніцтва. Аналагічныя абмежаванні прадугледжаны і артыкулам 21 Пакта.

Правядзенне масавых мерапрыемстваў у розных грамадскіх месцах горада тычыцца правоў не толькі яго ўдзельнікаў, але і іншых грамадзян, якія ў масавым мерапрыемстве ўдзелу не прымаюць. У сілу часткі другой артыкула 23 Канстытуцыі ніхто не можа карыстацца перавагамі і прывілеямі, якія супярэчаць закону.

У сувязі з выкладзеным мяркуем, што ўстаноўлены Законам “Аб масавых мерапрыемствах” парадак арганізацыі і правядзення масавых мерапрыемстваў, з улікам палажэнняў пункта 3 артыкула 19 і артыкула 21 Пакта, не можа разглядацца як абмежаванне названых правоў.

 Падрыхтаваў Віталь Кажух