Праваабаронцы "Вясны", правёўшы маніторынг усіх судовых працэсаў па «справе прафсаюза РЭП», упэўненыя, што пераслед лідэраў незалежнага прафсаюзу РЭП Генадзя Фядыніча і Ігара Комліка палітычна матываваны і звязаны з іх актыўнай прафсаюзнай дзейнасцю. Такой жа пазіцыі прытрымліваецца міжнародная і беларуская праваабарончая супольнасць, якая выступае з заявамі адмяніць абвінаваўчы прысуд. Таму што следства і суд паднялі больш пытанняў, чым паставілі кропкі ў гэтай рэзананснай справе.

Нагадаем, кіраўнікі незалежнага прафсаюза РЭП Генадзь Фядыніч і Ігар Комлік прызнаныя вінаватымі ў тым, што на працягу 2011 года яны адкрылі рахунак у літоўскім банку на імя прафсаюза РЭП, затым Комлік здымаў наяўныя грашовыя сродкі з гэтага рахунку, пры гэтым прафсаюз не дэклараваў іх як прыбытак і не плаціў падаткі з гэтага прыбытку. За гэта суд Савецкага раёна г. Мінска прыгаварыў іх да чатырох гадоў "хатняй хіміі" з забаронай займаць кіруючыя пасады тэрмінам на пяць гадоў. Хоць суд пазначыў абставіны па справе, як устаноўленыя, але, на самай справе, абвінавачванне не прадаставіла дастаткова доказаў існавання кожнага з названых абставінаў.

Нягледзячы на ​​доўгае (справа працягваецца адзін год і чатыры месяцы, уключаючы следства, суд і стадыю апеляцыі) і «дбайнае» разбіральніцтва (па справе было дапытана 814 чалавек) засталіся пытанні, на якія, на жаль, выразнага і зразумелага грамадству адказу так і не прагучала.

1. Калі і як Фядыніч і Комлік адкрылі ў літоўскім банку "AE SEB bankas" рахунак на імя прафсаюза РЭП?

Неад'емнай часткай спосабу ўхілення ад выплаты падаткаў па "справе РЭП" з'яўляецца "адкрыццё рахунку ў літоўскім банку "AE SEB bankas". Аднак следства прадставіла суду толькі агульную інфармацыю, што нібыта на працягу 2011 года Фядыніч і Комлік арганізавалі адкрыццё рахунку ў літоўскім банку на імя прафсаюза РЭП. Пры гэтым у судовым пасяджэнні, а затым і прысудзе суда, не былі агучаныя ні дакладная дата, ні спосаб адкрыцця рахунку, ні адрас гэтага банка. Але суд зусім не засмуціла адсутнасць доказаў па гэтай акалічнасці, у прынцыпе, як і існаванне прэзумпцыі невінаватасці, паводле якой абвінаваўчы прысуд не можа быць заснаваны на здагадках. Але як расцэньваць зацвярджэнне аб адкрыцці рахунка ў літоўскім банку без ўказання на дату, месца і спосаб, як не здагадка следства і суда? Не гледзячы на ​​адсутнасць доказаў, суддзя Фёдарава ўсё ж паклала ў аснову абвінавачвання гэтую акалічнасць.

З такім раскладам рэчаў пагадзіўся і Мінскі гарадскі суд у парадку апеляцыі.

Генадзь Фядыніч з адвакаткамі ў Мінгарсудзе

2. Чым пацвярджаецца зняцце Комлікам грашовых сродкаў у літоўскім банку?

Відавочна, што любыя банкаўскія аперацыі могуць пацвярджацца толькі сапраўднымі банкаўскімі дакументамі, якія і адказваюць на пытанні: дзе, калі, хто звярнуўся ў банк.

Следства спрабавала атрымаць нейкія банкаўскія дакументы ад замежных дзяржаваў, аднак Літоўская Рэспубліка адмовіла ў яе прадастаўленні на падставе арт. 19 Дамовы паміж Беларуссю і Літвой аб прававой дапамозе, дзе сказана, што прававая дапамога не аказваецца, калі яе аказанне можа нанесці шкоду, у тым ліку, правам і законным інтарэсам грамадзян. А Дацкае і Шведскае каралеўства, рэзідэнты якіх, па версіі абвінавачвання, пералічвалі грашовыя сродкі на рахунак, наогул праігнаравалі такую ​​просьбу.

Адвакаты-абаронцы Фядыніча і Комліка адзначаюць, што пры такім раскладзе справа наогул не павінна была трапіць у суд, бо магчымасці атрымання доказаў па гэтай акалічнасці вычарпаныя ў сувязі з адмовай замежных дзяржаваў. Аднак, як ужо ведаем, гэтага не здарылася. Суд Савецкага раёна ўсё роўна вынес абвінаваўчы прысуд.

Уся "справа прафсаюза РЭП" фактычна будуецца на нейкай "копіі банкаўскай выпіскі за 2011 год, атрыманай аператыўным шляхам", на падставе якой суд і робіць высновы аб зняцці грашовых сродкаў у "AE SEB bankas". Аднак і тут узнікае мноства пытанняў, таму што банкаўскія аперацыі павінны пацвярджацца толькі сапраўднымі і засведчанымі банкам дакументамі. Відавочна, што "выпіска" не адпавядае пазначанаму патрабаванню. Акрамя таго, у ёй няма рэгістрацыйных дадзеных прафсаюза РЭП, яе юрыдычнага адрасу, і наогул якіх-небудзь дадзеных, якія дазваляюць ідэнтыфікаваць канкрэтных асобаў, якія адкрылі або якія выкарыстоўвалі гэты рахунак. Як менавіта яна атрыманая, таксама невядома. Судовае разбіральніцтва гэта не высветліла.

Ігар Комлік раіцца з адвакаткай

3. Якім чынам гэтая "банкаўская выпіска" трапіла ў крымінальную справу?

У судзе першай інстанцыі бок абвінавачання неаднаразова абгрунтоўваў такую ​​невядомасць сакрэтнасцю дадзеных аператыўна-вышуковай дзейнасці, у выніку якой нібыта атрымана "копія выпіскі". Аднак, чым такая неабходнасць абгрунтоўваецца, дзяржаўнае абвінавачванне адказаць не здолела. У крымінальнай справе наогул няма матэрыялаў, з якіх можна было б зразумець, хто і адкуль атрымаў гэтую "выпіску". Тым не менш, менавіта засакрэчаныя матэрыялы АВД выкарыстоўваліся судом як ключавыя доказы для прыняцця рашэння.

Варта адзначыць, што "выпіска" ў крымінальнай справе была прадстаўлена на літоўскай мове, і ў судзе першай інстанцыі ўсе ўдзельнікі працэсу і суд вывучалі іх таксама на літоўскай мове. Але, відавочна, яны не маюць ніякіх на гэта кампетэнцый. Яе афіцыйны пераклад на рускую мову быў прадстаўлены толькі ў Мінгарсудзе. Перад пачаткам слухання апеляцыі 9 лістапада суд прапанаваў Федынічу і Комліку азнаёміцца ​​з ім. Аднак і тут узнікае мноства пытанняў. Так, перакладчык пазначыў на дакументах, што "пераклад адпавядае арыгіналу дакумента". Аднак на самой справе гэтага арыгінала ніколі і не было ў крымінальнай справе. Акрамя таго, не зрузумела, як дакументы, падшытыя да крымінальнай справы, маглі быць перададзены перакладчыку. І ці не з'яўляецца такое дзеянне Мінгарсуда парушэннем прынцыпу спаборнасці бакоў? Бо па сутнасці, суд па сваёй ініцыятыве выправіў недахопы доказаў абвінавачвання.

Генадзь Фядыніч і Ігар Комлік у судзе першай інстанцыі

4. Каму належыць электронная скрыня, з якога былі выняты сканы "выпісак"?

Яшчэ ў справе фігуруюць нейкія электронныя лісты ад невядомай асобы з электроннай паштовай скрыні, якая належыць невядома каму, да якога нібыта і быў прымацаваны файл з "выпіскай". Прычым гэтыя лісты з'явіліся ў справе толькі пасля таго, як Літва адмовіла ў прававой дапамозе. Такім чынам, абвінавачванне будуецца на перапісцы ад ананімнага адпраўніка, і суд паклаў у аснову абвінавачання гэтыя ананімныя лісты. Хоць па законе такія звесткі не могуць быць выкарыстаны ў якасці доказа, бо іх крыніца не ўстаноўлена.

Аператыўны супрацоўнік фінансавых расследаванняў Дзмітрыеў, дапытаны ў судзе праз скайп, каб яго не бачылі прысутныя ў зале, настойваў, што гэтая электронная паштовая скрыня (Гэты адрас электроннай пошты абаронены ад спам-ботаў. У вас павінен быць уключаны JavaScript для прагляду.) належыць Комліку. Аднак, акрамя таго, што нібыта частка лістоў з гэтай скрыні выяўленыя на яго працоўным кампутары, ніякіх доказаў прыналежнасці скрыні больш прадстаўлена не было. Матэрыялы АВД засакрэчаныя, таму засталіся нявысветленымі пытанні, кім і як створана гэтая электронная паштовая скрыня, хто і як праводзіў яе агляд, якім чынам дакументавалася змесціва. Самі Фядыніч і Комлік настойваюць, што ўсё змесціва гэтай электроннай скрыні сфабрыкавана, паколькі сапраўдных доказаў атрымана не было.

Генадзь Фядыніч задаў пытанне калегіі па крымінальных справах Мінгарсуда на разглядзе апеляцыйнай скаргі: "Чаму столькі праваахоўных органаў не змаглі ўстанаваіць, каму належыць гэтая электронная скрыня?" Аднак адказу ён так і не атрымаў.

Яшчэ да суда Фядыніч неаднаразова ў інтэрв'ю адзначаў, што па такой схеме можна прыцягнуць да крымінальнай адказнасці любога чалавека, прадаставіўшы ананімныя і несапраўдныя доказы па крымінальнай справе. "За краты можна адпраўляць абсалютна любога. Стварыце яму фэйкавы скрыню — і справа зроблена!" — адзначае лідэр незалежнага прафсаюза РЭП.

Падчас судовага разбіральніцтва ў судзе першай інстанцыі

5. Чаму суды праігнаравалі нормы міжнародных дагавораў, ратыфікаваных Беларуссю?

Калі б суды пры вырашэнні гэтай крымінальнай справы, кіраваліся нормамі міжнародных дагавораў, ратыфікаваных Рэспублікай Беларусь, то крымінальная справа развалілася б проста ў судзе. Паколькі першапачаткова атрыманне грамадскім аб'яднаннем грашовых сродкаў для фінансавання яго легітымнай, а ў дадзеным выпадку — яшчэ і праваабарончай дзейнасці, не можа расцэньвацца як дзейнасць па атрыманні прыбытку, на якую грамадскае аб'яднанне абавязана выплачваць падатак. Таму судам такія міжнародныя дагаворы падаюцца проста нязручнымі.

Абарона настойвала на ўжыванні судом нормаў падаткавага заканадаўства, якія адпавядаюць міжнароднаму праву. Яны прадугледжваюць вызваленне ад падаткаў любыя бязвыплатныя ахвяраванні для грамадскай арганізацыі, прафсаюза. Гэтыя нормы заснаваныя на праве на свабоду аб'яднанняў, і ў прыватнасці прафсаюзаў — арт. 22 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах і Канвенцыі №87 Міжнароднай арганізацыі працы адносна свабоды асацыяцыяў і абароны права на арганізацыю.

Асноўным аргументам абвінавачвання і суда на гэты конт, агучаным у Мінгарсудзе з'явілася: "Злачынства здзейснена на тэрыторыі Беларусі, і таму суд правільна кіраваўся нормамі нацыянальнага права". Гэта гучыць, як мінімум дзіўна, хаця б таму, што ў Канстытуцыі пазначана, што Беларусь прызнае прыярытэт агульнапрызнаных прынцыпаў міжнароднага права і забяспечвае адпаведнасць ім заканадаўства.

Ігнаруючы нормы міжнародных дагавораў, Савецкі суд пайшоў па шляху прымянення іншай, рэпрэсіўнай нормы, заснаванай на Дэкрэце аб замежнай бязвыплатнай дапамозе №24, з чым у наступным пагадзіўся і Мінгарсуд. Дарэчы, гэты Дэкрэт быў прызнаны міжнароднымі органамі (у прыватнасці, камісіяй МАП) неадпаведным міжнародным абавязкам дзяржавы. Ужыты Дэкрэт №24 фактычна забараняе грамадскім арганізацыям атрымліваць сродкі за межамі краіны. Што не адпавядае міжнародна-прызнанаму праву на свабоду аб'яднання, у тым ліку праву аб'яднанняў без умяшання дзяржавы шукаць, атрымліваць і распараджацца рэсурсамі.

Пракурорка Герасімовіч, якая ўдзельнічала ў разглядзе апеляцыйнай скаргі

Па сутнасці, "справа спрафсаюза РЭП" стварыла ў Беларусі небяспечны прэцэдэнт: бязвыплатную дапамогу з-за мяжы можна адносіць да прыбытку грамадскіх аб'яднанняў (хоць самі паняцці грамадскага аб'яднання і прыбытку несумяшчальныя). А кіраўнікоў аб'яднанняў могуць судзіць толькі на падставе сумнеўных копій і засакрэчаных матэрыялаў аператыўнай дзейнасці, якія нібыта сведчаць аб атрыманні такой дапамогі.

Безумоўна, гэта далёка не ўсе павіслыя ў паветры пытанні па крымінальнай справе. Адвакаты-абаронцы звярталі ўвагу на дзесяткі істотных парушэнняў нормаў КПК, якія ўшчамляюць правы грамадзян. Сярод іх: незаконны допыт сведкі Дзмітрыева ў судзе першай інстанцыі па-за візуальнага назірання; незаконнае праслухоўванне тэлефонных перамоваў Фядыніча і Комліка да атрымання санкцыі пракурора; невыкананне парадку прадастаўлення матэрыялаў аператыўна-вышуковай дзейнасці органу папярэдняга расследавання (без пратаколаў) і многае іншае.

Наяўнасць такіх прабелаў у "справе прафсаюза РЭП" сапраўды прымушае задумацца аб фальсіфікацыі крымінальнай справы і яе матэрыялаў, пра што неаднаразова заяўлялі, як самі лідэры незалежнага прафсаюзу РЭП, так і яго сябры.

Генадзь Фядыніч і Ігар Комлік плануюць абскардзіць рашэнне Мінгарсуда ў Вярхоўным судзе і ва ўсіх міжнародных інстанцыях. "Пройдзем усе высокія інстанцыі, якія магчыма", — паведамляе Ігар Комлік.

Крыніца: 5 пытанняў па "справе прафсаюза РЭП", якія засталіся без адказу