26 красавіка 2018 года года ў Мінску прайшло традыцыйнае шэсце "Чарнобыльскі шлях", прысвечанае 32-й гадавіне аварыі на Чарнобыльскай АЭС. Высновы:

• Сход насіў выключна мірны характар ​​(калі "арганізатары маюць мірныя намеры і сход мае негвалтоўны характар" паводле Кіруючых прынцыпаў па свабодзе мірных сходаў АБСЕ). Ўдзельнікі не выкарыстоўвалі заклікі да гвалтоўных дзеянняў, вайны, дыскрымінацыі і не ўжывалі гвалт.
• Неабходнасць атрымліваць дазвол для правядзення акцыі, адвольнае змяненне яе фармату і скарачэнне часу правядзення акцыі ўладамі з'яўляецца непрапарцыйным абмежаваннем права на мірныя сходы.
• У ходзе правядзення шэсця і мітынгу адсутнічала магчымасць ідэнтыфікаваць супрацоўнікаў праваахоўных органаў, бо ўсе яны былі ў цывільным адзенні, што перашкаджае вызначэнні іх функцый і не спрыяе эфектыўнай камунікацыі.

• Супрацоўнікі праваахоўных органаў не перашкаджалі ажыццяўленню назірання і працы СМІ.
• Супрацоўнікі ДАІ не забяспечылі бесперашкодны рух калоны ўдзельнікаў праз скрыжаванні, што выклікала разрыў калоны і запаволенне яе руху. На ўсім працягу руху дэманстрацыі супрацоўнікі ДАІ сачылі, каб удзельнікі не выходзілі на праезную частку і, выкарыстоўваючы гукаўзмацняльную апаратуру, некалькі раз запатрабавалі вярнуцца на тратуар і выконваць ПДР, чым паставілі права на мірны сход фармальна ніжэй ПДР. Звяртаем увагу, што міжнародныя стандарты ў сферы правоў чалавека дазваляюць выкарыстанне праезнай часткі для рэалізацыі свабоды сходаў.

• Затрыманняў удзельнікаў сходу не зафіксавана.

Метадалогія маніторынгу

РПГА "Беларускі Хельсінкскі Камітэт" і Праваабарончы цэнтр "Вясна" праводзяць сістэматычнае назіранне за мірнымі сходамі ў Рэспубліцы Беларусь на падставе распрацаванай метадалогіі маніторынгу. Яна ўключае ў сябе: набор і навучанне назіральнікаў прынцыпам грамадскага кантролю, міжнародным стандартам правядзення мірных сходаў і метадалогіі назірання; запаўненне анкеты назірання падчас вочнага кантролю; апрацоўка анкет і напісанне маніторынгавай справаздачы. Анкеты назірання за мірнымі сходамі распрацаваны сумесна праваабарончымі арганізацыямі і ўключаюць пытанні аб магчымасці выканання назіральнікамі і журналістамі сваіх функцый, аб паводзінах арганізатараў і ўдзельнікаў мірнага сходу, супрацоўнікаў органаў аховы правапарадку, а таксама наяўнасць на мірным сходзе хуткай дапамогі. Назіральнікі дапускаюцца да назірання толькі ў выпадку згоды на выкананне правіл і прынцыпаў назірання (незалежнасць і палітычная нейтральнасць; апісанне фактаў, а не меркаванняў; неўмяшанне ў падзею, за якім назіраюць; прыхільнасць прынцыпам правы: адмова ад любых формаў гвалтоўных дзеянняў і дыскрымінацыйных практык; карэктнае паводзіны). Падчас выканання сваіх абавязкаў назіральнікі трымаюцца асобна ад удзельнікаў. Яны пазначаныя бэйджамі назіральніка і сінімі камізэлькамі з надпісам "#СontrolBY".

Папярэдняя інфармацыя

Інфармацыя пра акцыю распаўсюджвалася праз сродкі масавай інфармацыі і сацыяльныя сеткі.

2 красавіка палітычныя партыі Беларускі Народны Фронт, Аб'яднаная Грамадзянская Партыя, Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада), рух «За Свабоду», аргкамітэт па стварэнні партыі «Беларуская хрысціянская дэмакратыя», Беларуская партыя "Зялёныя", рух салідарнасці «Разам», грамадскае аб'яднанне «Экадом» падалі заяўку на правядзенне акцыі "Чарнобыльскі Шлях". 20 красавіка стала вядома, што заяўку адобрылі, але з некаторымі зменамі: збор удзельнікаў быў перанесены з пляцоўкі ля Акадэміі навук на пляцоўку перад кінатэатрам Кастрычнік, мітынг быў перанесены на пляцоўку каля Чарнобыльскай капліцы ў парк Дружбы народаў.

Падчас правядзення сходу вочна і бесперапынна ажыццяўлялі грамадзянскі кантроль 12 прадстаўнікоў незалежнага назірання, якія прайшлі навучанне і былі пазначаныя адпаведным чынам. Трое з іх прадстаўлялі Міжнародную Сетка Назіральнікаў. Яны былі пазначаныя жоўтымі камізэлькамі з надпісам "назіральнік" і мелі пры сябе пасведчанні. 

Ход мірнага сходу:

Падчас мірнага сходу былі адзначаны наступныя факты:

• Да пачатку акцыі супрацоўнікі сапёрна-піратэхнічнай службы МУС правяралі з металашукальнікам і сабакам зялёныя насаджэнні і клумбы каля месца збору ўдзельнікаў.

• Былі перакрытыя лесвіцы, вядучыя на дах фае кінатэатра "Кастрычнік", абмяжоўваўся доступ за будынак кінатэатра.
• На месцы збору, за кінатэатрам кастрычніка і на суседніх вуліцах, знаходзілася не менш за 6 аўтазакаў, 4 аўтобусаў і фургон з пераносным агароджаннем.
• На месцы збору, падчас шэсця і на месцы мітынгу прысутнічалі не менш за 50 супрацоўніц і супрацоўнікаў праваахоўных органаў у цывільным з адметнымі прыкметамі (навушнікі, ручныя камеры). На месцы збору ўдзельнікаў знаходзіліся прадстаўнікі РУУС Савецкага раёна і ГУУС г. Мінска.

• Першыя ўдзельнікі пачалі зьбірацца каля 17.10 каля кінатэатра "Кастрычнік".
• Каля 17.30 на баку Акадэміі навук 5 чалавек пачалі акцыю з плакатамі (на плакатах намаляваныя фатаграфіі і лозунгі: "Свабоду Аватараву"; "Свабоду Паліенка"; "Свабоду народу"; "Свабоду Міхаілу Жамчужнаму"). У 17.50 да іх падыходзіў прадстаўнік інфармацыйнай групы міліцыі. Удзельнікі дадзенай акцыі выкарыстоўвалі фаеры.

• А 18:30 удзельнікі шэсця выстраіліся ў калону і ў 18.32 калона пачала рух па тратуары. У калоне прысутнічалі ўдзельнікі з сабакамі.
• Па ходзе руху калоны яе суправаджалі супрацоўнікі ДАІ і спец. транспарт (з камерамі, машыны ДАІ, аўтобусы з супрацоўнікамі ў форме ДАІ). Адзначана прысутнасць машыны хуткай дапамогі.

• Падчас руху калоны па вузкіх частках тратуара, з аўтамабіля ДАІ, з выкарыстаннем гукаўзмацняльнай апаратуры агучваліся патрабаванні ПДР і забарона руху удзельнікаў па праезнай частцы дарогі. Супрацоўнікі ДАІ разрывалі рух калоны на святлафорах.
• Каля 19.33 калона дайшла ды Чарнобыльскай капліцы ў парку Дружбы народаў, дзе на пляцоўцы каля храма на працягу гадзіны працягваўся мітынг.
• Мітынг пачаўся з хвіліны маўчання ў памяць аб ахвярах аварыі на Чарнобыльскай АЭС. Затым выступілі святары з прамовай аб тым, што чалавек адказны за прыроду, дадзеную яму Богам. Удзельнік ліквідацыі аварыі на Чарнобыльскай АЭС распавёў пра тое, што яго пазбавілі льгот, а грошы, зэканомленыя на ільготах, не пайшлі на развіццё пацярпелых рэгіёнаў, як абяцалі ўлады, пацярпелыя ад Катастрофы на ЧАЭС рэгіёны па ранейшаму знаходзяцца ў заняпадзе. Выступоўцы акцэнтавалі ўвагу на небяспецы будаўніцтва і запуску Астравецкай АЭС і будаўніцтва экалагічна небяспечных заводаў у Брэсце і Светлагорску, нежаданні ўладаў лічыцца з меркаваннем грамадзян па гэтых пытаннях. Арганізатары заклікалі грамадзян абараняць свае экалагічныя правы. Мітынг завяршыўся выкананнем гімна "Магутны Божа" і ўскладаннем кветак і свечак да мемарыяльнага знака.
• Мітынг скончыўся ў 20:29 і ўдзельнікі(-цы) сталі разыходзіцца.
• Арганізатары былі пазначаныя бэйджамі, мелі гучнагаварыцель. Удзельніцы і ўдзельнікі выконвалі патрабаванні арганізатараў.
• Колькасць удзельнікаў складала да 425 чалавек.
• Адзначаны чацвёра ўдзеотні (-ц \ каў) у працівагазах, па патрабаванні супрацоўнікаў праваахоўных органаў яны знялі працівагазы. Відавочна, што выкарыстанне працівагазаў было часткай акцыі і адпавядала тэматыцы мірнага сходу, а не насіла мэтай утойвання асоб для здзяйснення супрацьпраўных дзеянняў.

• Падыходы да месца мітынгу ў парку Дружбы народаў былі агароджаныя пераноснымі металічнымі секцыямі і бела-чырвонай стужкай. Дагляд удзельніц і ўдзельнікаў не праводзіўся.
• Падчас акцыі заўважаны лятальныя беспілотныя апараты.
• Выкарыстаныя лозунгі: Свободу политическим заключенным; Жыве Беларусь; Атом мирным не бывает, это даже дети знают; На АЭС ушёл бюджет — на зарплаты денег нет; Нет АЭС в Беларуси; Не хотим зверей уродов. Против ядерных отходов; Не хотим детей уродов. Против ядерных отходов; Помнить значит бороться; Верым, можам, пераможам; Хватит бояться, пора сопротивлятся; Астравец другиі Чарнобыль; Шлях можа быць іншым; Твоё молчание знак согласия; До чего дошёл регресс — с голой ж**ой, но с АЭС.
• Выкарастаныя плакаты: социально-экономический чернобыль гораздо страшнее атомного чернобыля! за последние 25 лет население Республики Беларусь сократилось более чем на 700 тыс. человек...; партыя абароны народных інтарэсаў партыя БНФ; Шлях можа быть іншым; Кругом одни чудеса; Все нормально; not next chernobl; плакат з QR - кодом, содержащим ссылку: http://ecohome-ngo.by/hronologiya-neschastnyh-sluchaev-i-avarij-na-belaes/; чернобыль всего 32 года после взрыва 1 год до пуска!; вперёд к светлому будущему; действуй сейчас; отмолчимся за лучшее будущее; не делай ничего, посиди, помолчи;  ЧЕРНОБЫЛЮ вовсе не 30 - он навсегда. Обеспечить население правдивой информацией. Загрязненная зона должна знать правила безопасного проживания; ЧЕРНОБЫЛЮ вовсе не 30 - он навсегда. Прекратить производство сельскохозяйственной продукции на загрязненных землях; “мне до сих пор никто вразумительно не доложил, как АЭС будет встроена в систему энергетики страны (С) Лукашенко; “спыніць беззаконне - выратаваць прыроду. Не - знішчэнню зялёных зон. - Забудова ў парку 60-годдзя Кастрычніка, - Праект забудовы и знишчэння дрэваў Д. Сердзіча 12; не сейце смерць; ЧЕРНОБЫЛЮ вовсе не 30 - он навсегда. Заморозить строительство шикарных, номенклатурных Дроздов. Пустить все деньги на медоборудование и лечение населения; свободу от диктатуры; 1986 Чарнобыль, 1995 Фашызм, 2018 Астравец; а что, если что; Чарнобыльскі шлях;  Жыве незалежная Беларусь.

• На месцы правядзення выкарыстоўвалася шматлікая сімволіка: бел-чырвона-белыя сцягі; бел-чырвона-белыя сцягі з гербам Пагоня; сцягі Аб'яднанай Грамадзянскай Партыі, партыі "Зялёныя" і кампаніі "Гавары праўду"; сцягі Украіны і Арменіі;
• Іншыя прадметы: ікона "Маці Божая ахвяраў Чарнобыля"; чорныя і зялёныя паветраныя шары; металічны звон; макет-імітацыя рэактара Астравецкай АЭС з надпісам “не вінаватыя мы ён сам зваліўся”;

Рэкамендацыі:

Супрацоўнікам праваахоўных органаў: 

• У адпаведнасці з арт. 5 Закона Рэспублікі Беларусь "Аб органах унутраных спраў" "дзейнасць органаў унутраных спраў з'яўляецца галоснай". Кіруючыся гэтай нормай, прапануем, каб усе супрацоўнікі ажыццяўлялі ахову грамадскага парадку падчас мірных сходаў у форменнай вопратцы, а таксама былі пазначаныя ідэнтыфікацыйнымі сродкамі (бэйджамі або нагруднымі знакамі).
• Забяспечваць бесперашкодны рух калоны ўдзельнікаў на святлафорах і скрыжаваннях. Пры неабходнасці вылучаць паласу на праезнай частцы для праходу калоны.Прадстаўнікам ад Інфармацыйнай групы ГУУС Мінгарвыканкама знаходзіцца ў пачатку калоны і прадастаўляць неабходную інфармацыю.

Выканаўчаму органу ўлады (Мінскаму гарадскому выканаўчаму камітэту):

• Устрымацца ад адвольнага змены месца, часу і фармату правядзення мірных сходаў.

Суб'ектам, якія валодаюць правам заканадаўчай ініцыятывы:

• Ініцыяваць змены ў заканадаўства з мэтай прывядзення яго ў адпаведнасць з міжнароднымі стандартамі ў галіне свабоды мірных сходаў.

Арганізатарам:

• Па магчымасці арганізоўваць дружыну і дамаўляцца з супрацоўнікамі міліцыі аб забеспячэнні грамадскага парадку і бесперашкоднага руху калоны.

Крыніца: Справаздача па маніторынгу акцыі "Чарнобыльскі шлях" 26 красавіка 2018 года ў Мінску