Віцебскі аблвыканкам паведамляе, што пытанне замацавання кадраў у сельскагаспадарчых арганізацыях з'яўляецца вельмі важным. І што 2024 годзе на работу ў сельскагаспадарчыя арганізацыі было прынята 225 спецыялістаў з сярэдне-спецыяльнай адукацыяй і 768 - з прафесійна-тэхнічнай.

У Беларусі пытанне забеспячэння кадрамі ў сельскай гаспадарцы з'яўляецца прыярытэтным, таму што мае важнае значэнне ў эканоміцы краіны. Ва ўмовах таталітарнай сістэмы меры, накіраваныя на ўтрыманне працаўнікоў, ажыццяўляюцца з дапамогай адміністратыўнага падыходу.

Асноўныя напрамкі забеспячэння кадрамі уключаюць:

1. Адміністрацыйныя меры:

- Размеркаванне выпускнікоў: У Беларусі дзейнічае сістэма абавязковага размеркавання маладых спецыялістаў пасля заканчэння ВНУ і сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў. Выпускнікі мусяць адпрацуюць пэўны час у сельскагаспадарчых арганізацыях.
- Абмежаванні па змене месца працы: У рамках сістэмы размеркавання спецыялісту можа быць складана пакінуць «гарантаванае першае працоўнае месца» да заканчэння абавязковага тэрміну.
-Прыцягненне праз кантрактную сістэму: Работнікі наймаюцца па кантрактах з фіксаванымі тэрмінамі, што ўскладняе іх звальненне.

2. Ідэалагічны ціск:

- Прапаганда “важнасці працы на зямлі” праз сродкі масавай інфармацыі і адукацыйныя ўстановы.
- Арганізацыя мерапрыемстваў, якія імітуюць прэстыж працы ў сельскай мясцовасці.

3. Кантрольныя і рэпрэсіўныя меры:
- Увядзенне жорсткіх патрабаванняў да выканання ўмоў працы і абмежаванняў за невыкананне працоўных абавязкаў.
- Адсочванне міграцыі насельніцтва з сельскай мясцовасці ў горад з мэтай зніжэння адтоку працоўнай сілы.

4. Стымулюючыя меры мінімальныя і недастатковыя:
- Жыллёвыя праграмы: Работнікам сельскай гаспадаркі даюць жыллё на льготных умовах або даюць магчымасць яго выкупіць.
- Матэрыяльная дапамога: Маладым спецыялістам, якія прыбываюць на працу ў сельскую рэгіён, рэгіёны прадастаўляюць ільготы, уключаючы скідкі на камунальныя паслугі.
- Сацыяльныя гарантыі: Работнікам сельскай гаспадаркі забяспечваюць доступ да дзіцячых садоў, школ і льгот, часта з дадатковымі льготамі.
- Падвышэнне заработнай платы: Стаўкі аплаты працы ў сельскай мясцовасці могуць быць павялічаны для прыцягнення кадраў.

Гэтыя меры ствараюць сістэму, дзе стымулы суседнічаюць з элементамі прымусу, характэрнымі для аўтарытарных рэжымаў. Аднак доўгатэрміновая эфектыўнасць такіх падыходаў сумнеўная, паколькі яны не заўсёды спрыяюць устойліваму развіццю сітуацыі і могуць прывесці да дэматывацыі працаўнікоў.

Яшчэ адно пытанне, якое разглядалася на пасяджэнні аблсавета – гэта стварэнне прафсаюзных «аярвічак» у малых арганізацыях Віцебскай вобласці.

Такім чынам, самі ўлады прымаюць рашэнні аб стварэнні «пярвічак» у малых арганізацыях. Гэтым парушаюць права маладых спецыялістаў і ўсіх работнікаў на аб'яднанне ў прафсаюзы на свой выбар.

Канвенцыя МАП №87 ратыфікаваная ў Беларусі, а значыць, лічыцца часткай унутранага заканадаўства, абвяшчае, што «Работнікі і працадаўцы без якога б там ні было адрознення маюць права ствараць па свайму выбару арганізацыі без папярэдняга на тое дазволу, а таксама права ўступаць у такія арганізацыі на адзінай умове падпарадкавання статутам гэтых апошніх».

Сітуацыя з абмежаваннем правоў работнікаў па стварэнні прафсаюзаў у Беларусі з'яўляецца парушэннем міжнародных абавязацельстваў узятых краінай і сведчыць аб спробах дзяржавы кантраляваць працоўныя адносіны нават на ўзроўні мясцовага кіравання.

1. Парушэнне артыкула МАП №87
- Канвенцыя Міжнароднай арганізацыі працы (МАП) № 87 аб свабодзе аб'яднанняў і абароне правоў на арганізацыі, ратыфікаваная Беларуссю, сапраўды з'яўляецца часткай нацыянальнага заканадаўства. Згодна з артыкулам 8 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, распрацоўваюцца дагаворы, ратыфікаваныя краінамі, маюць прыярытэт перад нацыянальнымі законамі.
-Артыкул 2 Канвенцыі №87 прадугледжвае юрыдычную норму, згодна з якой работнікі маюць права ствараць прафсаюзы на свой выбар без папярэдняга дазволу. Прымусовае стварэньне першасных прафсаюзных арганізацыяў супярэчыць гэтаму прынцыпу.

2. Рэальная сітуацыя ў Беларусі
- Дзяржаўны кантроль: Улады Беларусі кантралююць прафсаюзы, прымусова ператвараючы іх у лаяльныя арганізацыі. Незалежныя прафсаюзы на працягу доўгага часу падвяргаліся юрыдычным пераследам іх кіраўнікоў і супрацоўнікаў, і ў ліпені 2022 года былі ліквідаваныя рашэннем вярхоўнага суда.
- Абмежаванні ў стварэнні: Работнікам дробных арганізацый не даецца магчымасць свабодна выбіраць формы аб'яднанняў. Замест гэтага ўлада стварае фармальныя структуры, якія часта выконваюць функцыі пасярэднікаў, а не абаронцаў інтарэсаў працаўнікоў.
- Пераслед актывістаў: Досведы стварэння незалежных прафсаюзаў ці калектыўных дзеянняў якія маюць актывісты прафсаюзаў мелі для іх наступствы розных відаў рэпрэсій: адвольныя затрыманні, звальненні, арышты, турэмнае зняволенне. 34 колькасць прафсаюзных лідэраў і актывістаў, незаконна зняволеных у турму.

3. Наступствы для маладых спецыялістаў
- Адсутнасць незалежнай абароны: маладыя спецыялісты практычна не маюць магчымасці эфектыўна абараняць свае правы, асабліва ў выпадку працоўнага заканадаўства ці праблем з умовамі працы.
- Недавер да прафсаюзаў: Дзяржаўныя прафсаюзы ўспрымаюцца як інструмент кантролю, таму нізкі ўзровень удзелу работнікаў у калектыўных дзеяннях за дастойныя ўмовы працы.

4. Што можна зрабіць для выпраўлення сітуацыі?
- Прыняцце заканадаўства ў адпаведнасці з міжнароднымі стандартамі: стварэнне прафсаюзаў без дзяржаўнага рэгулявання і ўстараненне бар'ераў для незалежных арганізацый.
- Міжнародны ціск: Прыцягненне ўвагі міжнародных арганізацый, такіх як МАП, да фактаў парушэння Канвенцыі №87. Гэта можа заахвоціць дзяржаву скарэктаваць сваю палітыку.
- Юрыдычная абарона: Развіццё незалежных юрыдычных арганізацый і праваабарончых ініцыятыў, якія могуць аказаць падтрымку маладым спецыялістам і забяспечыць абарону іх правоў.
- Павышэнне дасведчанасці: Правядзенне інфармацыйных кампаній сярод уладальнікаў правоў, у тым ліку права на аб'яднанне.

5. Роля Міжнароднай дзейнасці
- МАП і іншыя інстытуты маглі б узмацніць маніторынг выканання Беларуссю свайго абавязацельства. Акрамя таго, міжнародная грамадская думка можа прывесці да ўзнікнення сітуацыі праз ціск на ўладу краіны.

Вольнае аб'яднанне з'яўляецца найважнейшым элементам абароны правоў працоўных. Абмежаванне гэтых правоў, асабліва для маладых спецыялістаў, стварае нездаровую атмасферу на рынку працы і, як вынік, не забяспечвае справядлівасць працоўных адносін.

Віталь Віхура